بتن یکی از پرکاربردترین مصالح در ساختمانسازی است که انواع مختلفی همچون بتن سبک، سنگین، مگر و … دارد؛ اما بتن مگر چیست و چه تفاوتی با بتن های دیگر دارد؟ ضخامت بتن مگر چقدر است؟ اجرای بتن مگر به چه صورتی است؟ طرح اختلاط بتن مگر به چه صورتی است؟
در این مقاله جامع به بررسی اجرای بتن مگر با یک ویدئو می پردازیم و در انتها بتن مگر در فهرست بها را بررسی میکنیم.
فهرست مطالب:
- بتن مگر چیست و از چه موادی تشکیل شده است؟
- کاربرد بتن مگر چیست؟
- نحوه اجرای بتن مگر چگونه است و چه نکاتی را بایستی در اجرای آن درنظر گرفت؟
- از چه ماشینآلات و ابزاری در اجرای بتن مگر استفاده میشود؟
بتن مگر چیست؟
بتن مگر (lean concrete) که به آن بتن لاغر هم گفته میشود، یک بتن با عیار سیمان کم است و در پروژه های ساختمانی و راه‌سازی در بخش زیرین سازه مورداستفاده قرار میگیرد. از نام های دیگر بتن مگر میتوان به بتن پوششی، بتن نظافت و بتن رگلاژ اشاره کرد. ضخامت بتن مگر بین ۱۰-۱۵ سانتی‌متر میباشد. این نوع از بتن نیازی به مسلح سازی ندارد و وزن مخصوص آن از بتن معمولی هم کمتر است.
شکل ۱: بتن مگر اجراشده
طرح اختلاط بتن مگر
بتن مگر مانند بتن های دیگر از شن، ماسه، سیمان و آب تشکیل‌شده است که در شکل ۱ مشاهده میشود. تفاوت عمده بتن مگر با دیگر بتن ها در نسبت مواد تشکیل‌دهنده آن است. معمولاً نسبت مواد تشکیل‌دهنده بتن مگر به‌صورت ۱:۳:۶، ۱:۴:۸ و ۱:۵:۱۰ میباشد؛ که نسبت ۱:۵:۱۰ بیانگر ۱ واحد سیمان، ۵ واحد ماسه و ۱۰ واحد ترکیب آب و شن است. مقدار سیمان به کاررفته در این نوع از بتن ۱۵۰-۱۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است. بتن لاغر نسبت به بتن سنگین از استحکام کمتری برخوردار می باشد که علت آن حجم کم سیمان در برابر حجم بالای آب در این نوع از بتن است.
شکل ۲: مواد تشکیل‌دهنده بتن الف-شن، ب-ماسه، ج-سیمان، د-آب
نحوه ساخت بتن مگر
برای ساخت بتن مگر مصالح تشکیل‌دهنده بتن، شامل شن، ماسه، آب و سیمان، با نسبت مشخصی که آزمایشگاه بتن مشخص کرده است مخلوط شده و در کارگاه به صورت دستی ساخته میشود و مورداستفاده قرار میگیرد.
کاربرد بتن مگر فونداسیون
بتن مگر نقش مهمی در ساخت‌وساز دارد، بخصوص که به دلیل درصد بیشتر آب در آن، نسبت به بتن معمولی حالتی روان دارد. این بتن علاوه بر ساختمانسازی در راه‌سازی و جاده‌سازی نیز کاربرد دارد. در ادامه به دلایل استفاده از بتن مگر اشاره شده است:
- صاف و تراز کردن سطح فونداسیون جهت آماده شدن برای آرماتوربندی و پی‌سازی
- حفاظت از پی در مقابل خاک زیر آن – جلوگیری از جذب آب بتن پی توسط خاک و افت کیفیت بتن
- حفاظت از پی در مقابل خاک زیر آن – جلوگیری از تضعیف بتن پی توسط رطوبت احتمالی و سولفات موجود در خاک
- حفاظت از پی در مقابل خاک زیر آن – جلوگیری از نفوذ سیمان پی به خاک
- ممانعت از نفوذ حشرات و حیوانات موذی به فونداسیون
- تراز کردن کف پی (درصورت خاکبرداری بیش از اندازه) و پر کردن فضاهای خالی (در صورت وجود)
- فراهم آوردن مقاومت بیشتر برای ساخت‌وساز در زمینهایی که فاقد استحکام لازم بوده و خاک آنها سست است.
- جایگزین مناسب برای پوششهای پلاستیکی و لایههای عایق
- استفاده به‌عنوان زیراساس در راه‌سازی و ساخت جاده جهت افزایش استحکام جاده
اجرای بتن مگر
در اجرای فونداسیون عملیات خاکبرداری و گودبرداری تا عمق مشخصی، یا تا وقتیکه به سنگ برسیم ادامه پیدا میکند. درصورتی‌که به سنگ برسیم مستقیماً پس از گودبرداری بتن مگر ریخته میشود. چنانچه در عمق موردنظر به خاک سست برسیم ابتدا خاک را کوبیده تا محکم شود و بعد از آن اقدام به ریختن بتن مگر میشود.
قبل از ریختن بتن مگر ابتدا خاک کف فونداسیون را مرطوب کرده تا آب بتن را جذب نکند. سپس با استفاده از دوربین نقشه‌برداری یا شیلنگ تراز، نقاطی را تعیین میکنند تا کف را کروم بندی کنند (کروم بندی درواقع جهت مشخص نمودن مقدار مصالح یا بتن موردنیاز برای سطح موردنظر میباشد و میتواند به‌صورت عمودی، افقی و … باشد).
بین کروم‌ها حدود ۳-۱ متر شمشهگذاری کرده و سپس فضای بین شمشهها توسط بتنی که با کامیون میکسر به محل آورده شده بتنریزی میشود. با ماله سطح بتن ریخته شده را صاف میکنند و بعد از آن به مدت ۱۰ ساعت سطح بتن ریخته شده جهت عملآوری (به جلوگیری از کاهش رطوبت بتن و ثابت نگه‌داشتن دمای آن در حد دمای استاندارد بتن عملآوری میگویند.) آبدهی میشود تا بتن پوک نشود. پس از گذشت یک روز میتوان مرحله بعدی ساخت‌وساز را شروع کرد.
روند اجرای بتن مگر در شکل ۲ تا ۶ نشان داده شده است.
شکل ۳: نمایی از عملیات خاکبرداری
شکل ۴: نمایی از کرومبندی
شکل ۵: مخلوط کردن بتن با بتونیر
شکل ۶: نمایی از بتن ریزی
شکل ۷: صاف و یکنواخت کردن سطح بتن
شکل ۸: آبدهی سطح بتن به مدت ۱۰ ساعت
اگر با اجرای بتن مگر مشکل دارید یا اینکه برای اولین بار قصد انجام این کار را دارید حتما از ویدئو زیر کمک بگیرید.
نکات اجرایی
جهت اجرای بتن مگر بایستی نکاتی رعایت شود که در ادامه به آن پرداخته شده است:
- قبل از ریختن بتن مگر بایستی خاک بستر فونداسیون مرطوب شود تا خاک، آب بتن را جذب نکرده و بتن پوک نشود. (آب مورداستفاده باید تنها درحد مرطوب کردن بتن باشد و نباید بر اثر آبدهی زیاد، آب در کف بتن جمع شود.)
- چنانچه بتن مگر روی شفته‌آهک اجرا شود، شفته‌آهک باید قبل از بتنریزی مرطوب شده تا آب بتن را جذب نکند. شفته‌آهک در مواردی که مقاومت خاک مناسب نیست، جهت افزایش مقاومت فشاری بستر استفاده میشود.
- زمانی بتن مگر روی آهک شفته ریخته میشود که آهک شفته به مقاومت ۱/۵ کیلوگرم بر سانتیمترمربع رسیده باشد، یعنی با راهرفتن روی شفته‌آهک اثر کفش روی آن باقی نماند.
- پیش از عملیات بتنریزی، جهت جلوگیری از نفوذ حشرات موذی و رویش گیاهان، میتوان روی بستر گازوییل یا ماده مناسب دیگری ریخت.
- بهتر است ریختن بتن مگر بلافاصله پس از خاکبرداری و گودبرداری باشد تا خاک بستر دچار هوازدگی و تورم نشود.
- بتن مگر اغلب توسط دستگاه بتونیر کوچک ساخته میشود. پس از اضافه شدن آب به بتن، باید به مدت ۲ دقیقه مخلوط شوند و بعد مورداستفاده قرار گیرد.
- در حین بتنریزی باید دقت شود که هیچ ناحیه‌ای ارتفاعش کمتر از ۵ سانتی‌متر و بیشتر از ۱۵ سانتی‌متر نشود، زیرا هزینه اضافی به همراه خواهد داشت، مگر در مواردی که هدف تنظیم ارتفاع گود باشد. (دقت شود که بتن حتماً به صورت متراکم ریخته شده و سطح آن توسط ماله و شمشه صاف شود.)
- بتنریزی به‌اندازه ابعاد پی به‌اضافه ۱۰-۵ سانتی‌متر ریخته میشود، البته باید توجه داشت که به حریم همسایه تجاوز نشود. علت اضافه بتن ریخته شده، جهت اجرای درست قالب‌بندی پی میباشد تا قالب روی بتن مگر قرار بگیرد.
شکل ۹: ابعاد بتن مگر در اتوکد
- باید سطح بتن تمیز و صاف باشد تا آرماتوربندی بهتر انجام شود.
- بعد از ریختن بتن، سطح آن باید بهمدت ۱۰ ساعت مرطوب بماند تا عملآوری بتن صورت بگیرد.
- بتن مگر به دلیل اینکه با ضخامت پایین اجرا میشود غالباً احتیاجی به قالب‌بندی ندارد. درصورتی‌که قالب‌بندی انجام شود، برای این کار میتوان از قالب‌بندی چوبی، قالب‌بندی فلزی، ناودانی یا نبشی استفاده نمود. بهطورمعمول توصیه میشود که در هوای گرم ازقالب بندی چوبیجهت قالب‌بندی بتن مگر استفاده شود.
نکته بسیار مهم:
در طی انجام کلیه مراحل بالا، از تولید بتن مگر گرفته تا اجرای آن، نباید فراموش کرد که هدف اصلی از بهکارگیری بتن مگر، جلوگیری از جذب آب و سیمان بتن پی، توسط خاک زیرین آن است. بنابراین باید توجه داشت که بتنی با تراکم بالا تولید کرده و به شکل مناسب اجرا کنیم. همچنین باید توجه داشته باشیم که دستیابی به یک بتن مگر ایدهآل، با خصوصیات ذکرشده در بالا، مستلزم تکمیل فرآیند هیدراتاسیون بتن میباشد و این کار بهدرستی صورت نخواهد گرفت، مگر اینکه آبدهی بتن به صورت دقیق و کافی انجام شود.
ماشینآلات و ابزار موردنیاز جهت اجرای بتن مگر
جهت اجرای بتن مگر مانند هر عملیات ساختمانی دیگر، به ابزار و ماشینآلات مناسب احتیاج است؛ که در ادامه به آنها اشاره شده است:
ابزار ساده بنایی
- تراز: جهت تنظیم سطوح عمودی، افقی و شیبدار استفاده میشود.
شکل ۱۰: تراز
- شمشه: ابزاری جهت کنترل کار اجراشده از جهت افقی و عمودی است.
شکل ۱۱: شمشه
- متر: جهت اندازه گیری ابعاد استفاده میشود.
شکل ۱۲: متر
- ریسمان کار: جهت کنترل هر بخش از ساختمان که در مسیر یک خط صاف قرار گیرد. قطر آن حدود نیم میلی‌متر است و از جنس نخ پنبه، ابریشم و یا پلاستیک میباشد.
شکل ۱۳: ریسمان کار
- تیشه: ابزاری است که جهت قسمت کردن آجر به چند بخش کوچک‌تر، کنده‌کاری، کوبیدن و یا ضربه زدن به یک ناحیه استفاده میشود.
شکل ۱۴: تیشه بنایی
- کمچه: به‌منظور پخش و یکنواختکردن ملات روی سطح کار استفاده میشود.
شکل ۱۵: کمچه
- تخته ماله: جهت صاف و یکنواخت کردن سطح روی بتن مگر به کار میرود.
شکل ۱۶: تخته ماله
- شیلنگ تراز: ابزاری است که جهت تراز کردن کلیه سطوح ساختمان ازجمله کف و موارد دیگر بهکار میرود. به این صورت که شخص اول در محل تراز اول، شیلنگ تراز را آن‌قدر جابه‌جا میکند تا سطح آب در راستای نقطه‌ی مشخص‌شده قرار بگیرد. سپس به شخص دوم که در محل تراز بعدی قرار دارد علامت می‌دهد تا سطح آب در آن نقطه را علامت‌گذاری کند، حال دو نقطه در یک سطح تراز قرار دارند.
شکل ۱۷: شیلنگ تراز
ابزار عمومی ساختمانسازی
- بیل: جهت خاکبرداری و کندن زمینهای طبیعی به‌صورت دستی مورداستفاده قرار میگیرد.
شکل ۱۸: بیل
- فرغون: جهت حمل مصالح ساختمانی، بتن، ملات و … استفاده میشود. میتوان حدود ۱۵۰-۱۰۰ کیلوگرم مصالح را با آن جابه جا کرد.
شکل ۱۹: فرغون
- الک بنایی: جهت دانه بندی سنگ‌دانه در بتن مورداستفاده قرار میگیرد. دانه‌بندی روی مقادیر نسبی دانه ها و مقادیر موردنیاز سیمان و آب اثر گذاشته و جداشدگی را کنترل میکند. همچنین روی آب انداختن بتن مؤثر بوده و از پوکی بتن جلوگیری میکند. پیش از ساختن بتن مصالح را از توری‌هایی رد میکنند که به آنها الک یا سرند گفته میشود.
شکل ۲۰: الک بنایی
- استانبولی: جهت حمل مصالح سختمانی سبک و مخلوطکردن ملات استفاده میشود.
شکل ۲۱: استانبولی
- شاقول: جهت کنترل امتداد قائم (عمود) به کار میرود.
شکل ۲۲: شاقول
ماشینآلات موردنیاز
- بتونیر: جهت بتنریزی با حجم کم از بتونیر استفاده میشود و اندازه آن از ۵۰ تا ۳۰۰ لیتر متغیر است.
شکل ۲۳: بتونیر
- دستگاه پمپ بتن: در مکان هایی که امکان حمل بتن ممکن نیست از دستگاه پمپ بتن استفاده میشود.
شکل ۲۴: دستگاه پمپ
- تراک میکسر: جهت حمل بتن از شرکت تولید بتن به کارگاه استفاده میشود.
شکل ۲۵: تراک میکسر
- ویبراتور: دارای یک سر خرطومی شکل است که وارد بتن شده و با ایجاد لرزش در بتن سبب خروج هوای محبوسشده و فضای خالی در بتن میگردد.
شکل ۲۶: ویبراتور
بتن مگر در فهرست‌بها
جهت متره و برآورد بتن مگر در فهرست‌بها، به فصل ۸ ام مراجعه کرده و با توجه به عیار سیمان مصرفی در بتن، آیتم موردنظر را انتخاب کنید؛ سپس با توجه به طول و عرض ناحیه‌ای که قرار است بتن ریخته شود و ضخامت خود بتن مگر، حجم بتن موردنیاز محاسبه میشود. البته پیشنهاد می کنم قبل از اینها دقیقا متوجه شوید که فهرست بها چیست؟
شکل ۲۷: بخشی از آیتم‌های فهرست‌بها
نتیجه‌گیری
- بتن مگر، بتنی با ضخامت ۱۵-۱۰ سانتی‌متر و عیار سیمان کم میباشد که نسبت آب به سیمان در آن زیاد است. این بتن در بخش زیرین فونداسیون در ساختمانسازی و همچنین در راه‌سازی کاربرد دارد.
- مواد تشکیل‌دهنده بتن مگر سنگ‌دانه، سیمان و آب است. تفاوت عمده این بتن با دیگر انواع بتن در نسبت مواد تشکیل‌دهنده آن است.
- از مهم‌ترین دلایل استفاده از بتن مگر میتوان به جلوگیری از جذب آب بتن فونداسیون توسط خاک و صاف و هموار نمودن سطح زیرین فونداسیون اشاره کرد، درواقع بتن مگر از تماس مستقیم بتن اصلی فونداسیون با خاک جلوگیری میکند.
- نکته‌ی مهمی که در اجرای بتن مگر بایستی در نظر گرفت، مرطوب بودن خاک بستر قبل از انجام عملیات بتنریزی و همچنین آبدهی بتن به مدت ۱۰ ساعت جهت عملآوری بتن است.
منابع
- فهرست‌بهای واحد پایه رشته ابنیه سال ۱۳۹۷
قوانین ارسال دیدگاه